Neden Çift Taraflı İşitme Cihazı Kullanmalıyız?

Çift Taraflı (Binaural) İşitme Cihazı Kullanımının Bilimsel Temelleri

Nörolojik Faydalar ve Beyin Plastisitesi

Çift taraflı işitme cihazı kullanımının beyin üzerindeki etkilerini inceleyen güncel araştırmalar, nörolojik düzeyde önemli faydalar göstermektedir. Colorado Üniversitesi'nde yapılan bir çalışma, bilateral işitme cihazı kullanımının kortekste çapraz modal yeniden organizasyona neden olduğunu ve bu durumun bilişsel performansla ilişkili olduğunu kanıtlamıştır. Hafif-orta dereceli işitme kaybı olan 28 yetişkin üzerinde yapılan bu araştırmada, 6 aylık bilateral işitme cihazı kullanımının ardından, işitsel korteksin görsel işleme görevleri sırasındaki anormal aktivasyonunda tersine çevrilme gözlenmiştir.

Tek taraflı işitme kaybının nörolojik sonuçları üzerine yapılan Kore araştırmaları, hemisfer asimetrisi ve kulağa özgü nöroplastisite paternlerini ortaya koymuştur. Sağ kulak sağırlığı olan bireylerde, sol kulak sağırlığı olanlardan daha fazla adaptif kortiksel reorganizasyon gözlenmiştir. Çalışmada, sağ taraflı tek taraflı sağırlık grubunda, ses lokalizasyonu performansı daha iyi olan bireylerde işiten kulağın ipsilateral hemisferinde artan yanıtlar tespit edilmiştir.

Alman araştırmaları, işitme kaybının erken müdahalesinin önemini vurgulamaktadır. 5.024 katılımcı üzerinde yapılan Gutenberg Sağlık Çalışması, bilateral işitme cihazı ihtiyacı kriterlerini karşılayan katılımcıların %47,7'sine rağmen, yalnızca %7,7'sinin gerçekten bilateral cihaz kullandığını göstermiştir.

İşitsel İşleme ve Binaural Faydalar

Spatial Release from Masking (Mekansal Maskeleme Kurtulması)

Bilateral işitme cihazları, mekansal olarak ayrılmış ses kaynaklarında önemli faydalar sağlamaktadır. Çok kaynaklı ortamlarda yapılan araştırmalar, binaural dinlemenin "daha iyi kulak" ve "daha kötü kulak" koşullarına kıyasla kelime tanıma oranlarında anlamlı iyileşme sağladığını göstermektedir. Bu iyileşmenin büyüklüğü, rekabet eden ses sayısına ve hedef sinyalle rekabet eden sesler arasındaki yakınlığa bağlıdır.

Binaural İşitsel İyileştirme Farklılığı (BILD) testlerinde, bilateral işitme cihazı kullanıcıları anlamlı faydalar göstermektedir. Simetrik işitme kaybı olan bireyler, asimetrik işitme kaybı olanlardan daha fazla binaural fayda elde etmektedir. Kemik iletim cihazları ile yapılan araştırmalarda, bilateral stimülasyonun tek taraflı stimülasyondan üstün olduğu, ancak bu faydanın yaklaşık yarı kadar (dB cinsinden) olduğu bulunmuştur.

Konuşmayı Anlama Performansı

32 işitme kaybı olan yetişkin üzerinde yapılan kapsamlı çalışmada, bilateral işitme cihazlarının ekolojik açıdan anlamlı laboratuvar koşullarında önemli avantajlar sağladığı gösterilmiştir. Cümle tanıma, kelime tanıma, davranışsal dinleme çabası ve ses lokalizasyonu gibi alanlarda anlamlı bilateral faydalar ölçülmüştür. Görsel ipuçlarının varlığında bile bu faydaların korunduğu tespit edilmiştir.

Çinli hastalarda yapılan araştırmalar, bilateral işitme cihazlarının konuşma algısında %87,5 genel etkililik oranı gösterdiğini ortaya koymuştur. 48 çift taraflı uzun süreli tinnitusu olan hastada, 24 aylık tedavi sonrasında konuşma anlama performansında anlamlı iyileşmeler gözlenmiştir.

Ses Lokalizasyonu ve Yön Tayini

Horizontal Lokalizasyon

Bilateral kemik iletim cihazları kullanıcıları üzerinde yapılan İskandinav araştırmaları, deneyimli kullanıcıların çoğunluğunun sesleri yanlaştırabildiğini ve üçte birinin sesleri oldukça doğru olarak lokalize edebildiğini göstermektedir. Konjenital işitme kaybı olan bir hastanın neredeyse mükemmel lokalizasyon performansı sergilediği, dört hastanın da oldukça doğru lokalizasyon yapabildiği tespit edilmiştir.

Bilateral işitme cihazlarının ses lokalizasyonuna etkisi, yaşa ve cihaz edinme yaşına göre değişmektedir. 77 yaşın üzerindeki hastalar unilateral işitme cihazını tercih etme eğilimi gösterse de, bilateral işitme cihazlarıyla anlamlı performans iyileşmesi elde edilmektedir.

Kulaklar Arası Zamanlama ve Seviye Farkları

Binaural işitme, başın gölge etkisi sayesinde bir kulakta diğerine göre daha iyi sinyal-gürültü oranı sağlamaktadır. İnteraural zaman farklılıkları (ITD) ve interaural seviye farklılıkları (ILD) sayesinde, merkezi işitsel sistem ekolizasyon-iptali teorisine göre girişimin kısmi işitsel iptalini mümkün kılmaktadır.

Yaşam Kalitesi Üzerine Etkiler

Objektif Veri Logları ile Kanıtlar

Türkiye'de 23 yaşlı birey üzerinde yapılan araştırmada, işitme cihazı kullanım süresinin WHOQOL-OLD yaşam kalitesi skoru ile pozitif korelasyon (r=0.43, p=0.038) gösterdiği bulunmuştur. Aynı zamanda, cihaz kullanım süresinin Geriatrik Depresyon Skalası ile negatif korelasyon (r=-0.44, p=0.034) gösterdiği tespit edilmiştir.

Bilateral işitme cihazı kullanıcılarının bimodal kullanıcılarla karşılaştırıldığı araştırmalarda, bilateral CI kullanıcılarının çevresel, duygusal, sosyal ve genel yaşam kalitesinde anlamlı üstünlük gösterdiği bulunmuştur. CIQOL Profil 35 ölçeğine göre, bilateral kullanıcılar öz-bildirimlerde daha iyi sonuçlar vermiştir.

Tinnitus (Kulak Çınlaması) Yönetimi

Bilateral işitme cihazları, tinnitus maskelemesinde tek taraflı cihazlardan önemli ölçüde daha faydalıdır. İşitme kaybı ve tinnitusu olan kişilerde, bilateral cihaz kullanımının "son derece yararlı" olduğu bildirilmektedir.

Yaş Gruplarına Göre Değerlendirme

Çocuk Popülasyonu

Avustralya'da 470 çocuk üzerinde yürütülen LOCHI (Longitudinal Outcomes of Children with Hearing Impairment) çalışması, erken cihaz takılmasının anahtar faktör olduğunu göstermektedir. Çalışma bulgularına göre:

• İşitme cihazları ne kadar erken takılırsa, konuşma, dil ve fonksiyonel performans sonuçları o kadar iyi olmaktadır
• NAL ve DSL reçete prosedürleri arasında 5 yaşında anlamlı fark bulunmamıştır
• Maternal eğitim seviyesi de sonuçları etkileyen önemli faktörlerden biridir

Bilateral yüksek frekanslı işitme kaybı olan çocuklarda yapılan araştırmalar, 5 yaş altında cihaz alan çocukların bilateral fayda gösterdiğini, 5 yaş üzerinde cihaz alanların ise bilateral etkide azalma yaşadığını ortaya koymuştarı.

Yetişkin ve Yaşlı Popülasyonu

100 yetişkin üzerinde yapılan prospektif çalışmada, bimodal işitmenin bilateral işitme cihazlarından üstün olduğu gösterilmiştir. 12 aylık takipte, CI kulağında ortalama %51 puanlık, cümleler için %32 puanlık kazanım gözlenmiştir.

Çin'de presbyküzi hastaları üzerinde yapılan araştırmada, IOI-HA anketi skorlarına göre %86,3 toplam memnuniyet oranı elde edilmiştir. Bilateral işitme cihazlarının tek taraflılara göre daha iyi olduğu, yaş ve ilk takma yaşının memnuniyette anlamlı olmadığı tespit edilmiştir.

Uzun Vadeli Klinik Çalışma Sonuçları

Auditory Deprivation (İşitsel Yoksunluk) Etkisi

1984 yılında yayınlanan önemli araştırma, tek taraflı işitme cihazı kullanan bireylerin takılmayan kulağında işitsel yoksunluk etkisi yaşadığını göstermiştir. 4-5 yıllık kullanım sonrasında, bilateral işitme cihazı kullananların konuşma tanıma fark skorları stabil kalırken, tek taraflı kullananlarda artış gözlenmiştir.

Harvard Tıp Fakültesi'nden yayınlanan araştırmada, 6 aylık işitme cihazı kullanımının ardından çalışma belleğinde %14, seçici dikkatte %20 iyileşme tespit edilmiştir. İşleme hızı 1,4 saniyeden 1,2 saniyeye gerilemiştir.

Bilateral vs Bimodal Karşılaştırmaları

Bilateral koklear implant ve bimodal işitme kullanan çocuklarda yapılan karşılaştırmalar, iki CI kullanımının bimodal kullanımdan daha fazla fayda sağladığını göstermektedir. Lokalizasyon keskinliği ve konuşma anlama testlerinde bilateral CI grubu üstün performans sergilemiştir.

Bilateral işitme cihazı kullanıcılarının %93'ü 6 ayda, %97'si 12 ayda anlamlı kelime skoru iyileşmesi göstermiştir. Bimodal koşulda ise bu oran %87 olmuştur.

İşitme Kaybı Türü ve Şiddetine Göre Bulgular

Simetrik vs Asimetrik İşitme Kaybı

Simetrik işitme kaybında binaural fayda, asimetrik işitme kaybından daha büyüktür. 21 simetrik, 9 asimetrik işitme kaybı olan katılımcıda, simetrik grupta daha belirgin spatial release from masking elde edilmiştir. Kemik iletim stimülasyonuyla bilateral stimülasyon, PTA4'ü 35 dB HL'yi geçmeyen hastalarda anlamlı fayda sağlamaktadır.

Alman çalışmasında, çift taraflı işitme cihazı kullanan hastaların tek taraflı kullananlara göre Matrix testinde anlamlı iyileşme gösterdiği (1,3 dB vs 3,2 dB, p=0.03) bulunmuştur.

Şiddete Göre Faydalar

Hafif-orta dereceli işitme kaybında bile bilateral işitme cihazlarının faydaları gösterilmiştir. İşitme kaybı arttıkça bilateral fayda azalmakla birlikte, tüm şiddet derecelerinde anlamlı iyileşmeler gözlenmektedir. Binaural summation etkisi sayesinde, her iki cihazın güç çıkışının veya ses seviyesinin yüksek tutulması gerekmemektedir.

Karşılaştırmalı Değerlendirme Tablosu

Nörolojik düzeyde kortikal plastisiteyi destekleme, işitsel işlemede binaural integration sağlama, ses lokalizasyonu ve konuşmayı anlamada üstün performans, yaşam kalitesinde anlamlı iyileşme ve işitsel yoksunluk riskini elimine etme gibi faydalar bilimsel olarak kanıtlanmıştır.

Çocuklarda erken müdahale kritik önem taşırken, yetişkinlerde yaş sınırı bulunmamaktadır. Asimetrik işitme kaybı durumlarında bile bilateral cihaz kullanımının faydaları gösterilmiştir. Uzun vadeli takip çalışmaları, bilateral kullanımın sürdürülebilir avantajlar sağladığını ve işitsel sistemin doğal yapısını en iyi şekilde desteklediğini göstermektedir.